O tym i owym - Blog

W dyskusji dotyczącej  projektu ustawy o całkowitym zakazie bicia i poniżania dzieci, przewijało się pojęcie „władza rodzicielska”. Niektórzy używali go jako argumentu przemawiającego za tym, że rodzic ma prawo ukarać swoje dziecko. Bardzo nie lubię tego terminu. Nie tylko ja, gdyż pojęcie "władza rodzicielska", podstawowe dla regulacji stosunków pomiędzy rodzicami a dziećmi, było w ostatnich latach przedmiotem batalii lingwistycznej. Słowo „władza” kojarzy się z reguły z podporządkowaniem, groźbą, zmuszaniem, dyscyplinowaniem, siłą. Dla wielu osób oznacza, że można z tym, kto jej podlega, zrobić wszystko, co się chce, dlatego też proponowano zmianę tego terminu na "pieczę". „Piecza”  kojarzy się z poczuciem bezpieczeństwa, opieką, zawiera elementy, które powodują, że powinna być wykonywana dla dobra dziecka. Niestety proponowana zmiana terminologii nie powiodła się.  Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy określa  władzę rodzicielską jednocześnie jako obowiązek i prawo do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do jego wychowania. Jednocześnie stwierdza, że dziecko winne jest rodzicom posłuszeństwo a rodzice zobowiązani są do wykonywania władzy tak, jak tego wymaga dobro dziecka i interes społeczny.Inny dokument,  „Konwencja Praw Dziecka” nie operuje terminem, ani „władza rodzicielska” ani „piecza rodzicielska” . Konwencja stosuje terminy: „prawa i obowiązki rodziców”, czy też ”wspólna  odpowiedzialność”, albo „główna odpowiedzialność” i wreszcie „opieka”, czyli „piecza”. Ta terminologia jest według mnie bardziej odpowiednia dla określenia relacji między rodzicami a dzieckiem, gdyż funkcjonujące u nas pojęcie „władza rodzicielska”, jak i pojęcie „dobra dziecka” mogą być różnie interpretowane, zależy to bowiem od światopoglądu, potencjału intelektualnego, koncepcji wychowawczych i osobistych doświadczeń rodzica, może być nadużywane.  Powszechny w Polsce model wychowania dzieci opiera się na autorytecie i dysponowaniu władzą. Rodzice wymagają od dziecka bezwzględnego posłuszeństwa i podporządkowania. Oczekują od dziecka, by dobrze, to jest zgodnie z ich wolą, pełniło swoje role córki i syna, aby realizowało swoje obowiązki zawsze zgodnie z ich oczekiwaniami.  Wielu z nich myśli tak: „To jest moje dziecko. Mogę zrobić z nim, co zechcę”. Panuje przekonanie, że „dzieci i ryby głosu nie mają”. Głęboko zakorzenione jest przekonanie, że dziecko karze się biciem dla jego dobra, że jest to skuteczny i nieszkodliwy środek wychowawczy. Przyczyn takiego stanu rzeczy można dopatrywać się w pewnym typie postawy ludzi dorosłych do dzieci, postawie „dorosły zawsze wie lepiej co jest dla dziecka dobre, a co złe”. Próba rozszerzenia autonomii dzieci budzi w wielu dorosłych duże opory, trzeba byłoby bowiem zrezygnować z części dominującej pozycji, uszczupliłoby to ich prawa na rzecz praw dziecka.    Wielu rodziców pojmuje więc władzę rodzicielską jako rządzenie dzieckiem. Zapominają, że władza rodzicielska to nie tylko prawa, ale i obowiązki wobec dziecka, że powinna być wykonywana w jego interesie. Dziecko nie jest po to, żeby spełniać nasze oczekiwania. To my jesteśmy po to, żeby pomóc mu się rozwijać.  

Wszyscy w Polsce powtarzają, że dziecko też jest człowiekiem. Mimo to uderzanie dzieci w formie tzw. lania czy też popularnego klapsa nie jest u nas uznawane za naruszenie nietykalności i godności człowieka. Podobnie jak szarpanie dzieci przez rodziców w domu czy na ulicy. Jak wynika z raportu  przygotowanego na zlecenie Fundacji Dzieci Niczyje, 60 proc. badanych przyznaje rodzicom prawo do karcenia dziecka klapsem i nie widzi potrzeby ich prawnego zakazywania. 45 proc. badanych uważa, że istnieją sytuacje, które usprawiedliwiają bicie dzieci. 16 proc. twierdzi, iż to dobra metoda, jeśli rodzic uzna ją za skuteczną.   Co to jest klaps? Gdzie kończy się karcenie klapsem, a zaczyna bicie?  Mirosława Kątna, przewodnicząca Komitetu Obrony Praw Dziecka mówi: „Nie mamy definicji klapsa – czy klaps silną ręką ojca jest jeszcze klapsem? Uderzenie z jakiej odległości jest klapsem, a z jakiej już nim nie jest? Jeśli wolno dać klapsa w pupę, to co się stanie, gdy dziecko się uchyli i obijemy mu nerki – czy to już nie będzie klaps? Czy trzeźwy rodzic klapsa można dawać, a po dwóch piwach już nie? Zresztą w większości przypadków maltretowania dzieci w świadomości oprawcy bicie pięścią też miało być tylko formą skarcenia." Potwierdza to wypowiedź, skazanego na dożywocie za zabicie dziecka, Mariusza Vaćkera (TVN, Uwaga, 11.01.2010r.) „ Myślałem, że to jest normalne, tak jak mama mnie biła , że tak, jak mnie się nic nie stało, tak i jemu nic się nie stanie.”  Dlaczego rodzice stosują przemoc wobec swoich dzieci?  Odpowiedzią mogą być słowa znanej pedagog Marii Łopatkowej: „… Oskarżam dorosłych stosujących represje fizyczne wobec swoich dzieci o to, że: biją uznając bicie za niezbędną metodę wychowawczą, biją w celach profilaktycznych, biją bez celu „przy okazji”, biją dla rozładowania własnej agresji, biją dla kontynuowania rodzinnej tradycji bicia, biją z rozczarowania, że dziecko nie sprostało ich oczekiwaniom i ambicjom, biją za własne nieudane życie, biją dla potwierdzenia swojej przewagi, biją z lenistwa, z zapracowania, biją z miłości i z nienawiści, ze zniecierpliwienia i z chłodnej kalkulacji, z bezsilności, głupoty, braku wyobraźni i wrażliwości”.  Czy to nie absurdalne, że bicie kogoś słabszego, kogoś, kto jest od nas całkowicie uzależniony, uznaje się za dopuszczalne?   Jolanta Zmarzlik, psycholog z fundacji Dzieci Niczyje doskonale puentuje problem bicia dzieci: „Jeśli nie uważamy za właściwe, kiedy mąż biciem wymusza na żonie pożądane zachowanie, ani za dopuszczalne, gdy żona bije męża za to, że późno wraca do domu, to dlaczego przyjęło się uznawać, że dziecko można bić? Czy nie jest człowiekiem? Czy ma inną godność?”

Początek roku ma to do siebie, że analizuje się i podsumowuje ten który minął. Wśród wielu doniesień medialnych moją uwagę przyciągnęło to, mówiące o znacznym wzroście urodzeń. Jest to  wiadomość na którą czekaliśmy od dawna. Daje nadzieję, że kiedy obecni trzydziestolatkowi, bezdzietni czy małodzietni odejdą na emeryturę, nie dojdzie do sytuacji, w której na 100-stu pracowników w wieku „produkcyjnym” będzie przypadało 70-ciu w wieku „nieprodukcyjnym”.  Co się stało, co spowodowało przełamanie niżu demograficznego i korzystny przyrost naturalny? Na pewno nie becikowe.  Przyczyną jest zapewne to, że teraz rodzą kobiety z wyżu demograficznego lat 80-tych ubiegłego wieku. Kobiety z roczników lat 70-tych stawiały bardziej na karierę, odsuwając w czasie założenie rodziny. Obecnie ten trend się odwraca. Inną przyczyną może być pozytywna oceny własnej sytuacji ekonomicznej i zawodowej.  To są te dobre informacje. Wraz z nimi płyną niestety też niepokojące: tłok na porodówkach, brak miejsc w przedszkolach i żłobkach, zbyt mała liczba lekarzy neontologów, pediatrów, coraz większe problemy z  dostaniem się do lekarza. Aż 35% dzieci w wieku 0-3 lat i ok. 50% dzieci starszych nie ma żadnego kontaktu z pediatrą – wynika z badań. Niepokojący jest także fakt, że ponad sześcioro dzieci na sto rodzi się u nas przedwcześnie, czyli przed 37 tygodniem ciąży. Obwinia się o to środowisko, w jakim żyją przyszłe matki, rosnące ciągle tempo życia, stresy wynikające z braku poczucia stabilizacji. Nie bez znaczenia jest zła dieta, stosowanie używek a także, jak dowiedziono niedawno, infekcje, na które młode pokolenie wydaje się mniej odporne.   W starzejącym się społeczeństwie wzrost liczby urodzeń jest zjawiskiem korzystnym, ale nie może  uśpić czujności rządzących.  Dziś w Polsce pokutuje naiwne przekonanie, że wraz ze wzrostem gospodarczym i spadkiem bezrobocia większość problemów rozwiąże się automatycznie. Nie rozwiąże się. Potrzebna jest dobrze przemyślana odważna polityka prorodzinna, dużo się o niej mówi, ale co z tego. Ciągle jest wiele przeszkód, włącznie z powrotem do pracy i dalszą karierą zawodową, na które napotykają kobiety.