PSYCHOLOG: Fala w szkole

Zdj. pixabay.com

Fala w szkole - jak się objawia?

Fala w szkole jest zjawiskiem ściśle powiązanym z przemocą rówieśniczą. Bez względu na to jak się jej istnienie argumentuje, występują w niej elementy  celowych zachowań agresywnych (zwróconych głównie przeciwko nowo przyjmowanym  do szkoły uczniom). Zachowania te polegają na wykorzystaniu własnej przewagi nad drugą osobą (fizycznej, emocjonalnej, społecznej, duchowej). Zgodnie z podstawową definicją przemoc to „wszelkie nieprzypadkowe akty godzące w wolność osobistą jednostek lub przyczyniające się do fizycznej, a także psychicznej szkody osoby, wykraczające poza społeczne zasady wzajemnych relacji". Mamy więc z nią do czynienia wówczas, gdy  osoby  słabsze (zwane ofiarami) poddawane są  przez dłuższy czas negatywnym działaniom osób lub grupy osób silniejszych (sprawców przemocy). Tak też jest w przypadku fali. W szkołach fala objawia się prześladowaniem, zmuszaniem do wykonywania kompromitujących, poniżających  czynności, dokuczaniem, przezywaniem, ośmieszaniem, pokazywaniem nieprzyzwoitych gestów, popychaniem, malowaniem po rękach czy twarzy flamastrami, podpisywaniem ofiary słowem "kot" – formy fali zależne są od pomysłowości młodzieży i norm współtworzonej grupy w ramach murów szkolnych.

Fala zwana  inaczej  koceniemiem, tępieniem kotów, czasem mobbingiem, skierowana jest głównie, (choć kozłem ofiarnym może jednak stać się każdy) wobec osób nowo przyjętych do szkoły, pierwszoklasistów – nazywanych kotami, którymi z założenia zajmują się roczniki klas drugich. Jest ona uważana za rodzaj obrzędu inicjacji, okresu swoistej próby – nowicjatu, która mają za zadanie przejść nowo przyjęte do szkoły osoby.

Okres kocenia traktowany jest zazwyczaj bezrefleksyjnie przez drugoklasistów jako rodzaj  dozwolonej przez zwyczaj zabawy. W zabawie tej stosowanie przemocy, poniżanie, obserwowanie strachu i bezsilności pierwszoklasistów dostarcza satysfakcji, poczucia mocy czasem również poczucia spełnionego obowiązku. Powszechne są sytuacje, w których uczniowie namawiają się wzajemnie do ataków fizycznych lub słownych, naznaczania "kotów". 

Fala odbywa się głównie w pierwszych tygodniach nowego roku szkolnego po czym stopniowo wygasa, czasami kończąc się oficjalnymi chrzcinami nowo przyjętych uczniów  zorganizowanymi przez drugoklasistów na terenie szkoły. Wygasa samoistnie, a jej przejawy w formie przetrwałej pojawiają się w kolejnych latach gdzie koceniem zwykle zajmują się osoby kocone w roku bierzącym. Mechanizm fali szkolnej  jest podobny do tej w wojsku gdzie najmłodsi, dopiero co wcieleni do armii żołnierze popularnie nazywani "kotami", doświadczali przemocy od starszych. Przyjmując zasadę, iż  koty nie mają żadnych praw, więc posłusznie, w milczeniu mają znosić  przemoc i upokorzenia. Znoszą je często z myślą, że za jakiś czas to oni ,gdy znajdą się wyżej w szkolnej hierarchii, posiądą na pewien czas władzę nad młodszymi.  Tak też termin „fala” jak i jej specyfika zostały przejęte z wojska i od połowy lat dziewięćdziesiątych dwudziestego wieku zakotwiczyły  z różnym nasileniem w wielu polskich szkołach. Są tu jednak rzadko wykrywalne bowiem  zachowania przemocowe  zwykle nie dzieją się na oczach nauczycieli a ofiary godzą się w milczeniu na wiele byleby tylko przeczekać i by prześladowcy dali im spokój wiedząc, że  poskarżenie wiąże się z narażeniem starszakom.

Fala  przemocy  rówieśniczej nie ogranicza się do wybranego typu szkół chociaż na podstawie bieżących obserwacji i najnowszego raportu Najwyższej Izby Kontroli  wnioskujemy, iż najwięcej zachowań patologicznych występuje w gimnazjach -  to  jest ona zauważalna na wszystkich poziomach nauczania nie omijając szkół podstawowych, zawodowych, średnich. Obecnie wiadomo, że przemoc rówieśnicza to jedna z najpoważniejszych trudności w polskich szkołach przy czym najwięcej przypadków dotyczy  przemocy słownej i izolowania z grupy.  Zaburzenia lękowe natomiast są najpowszechniejszą grupą zaburzeń właśnie wśród dzieci i nastolatków. Informacje te łącznie sprawiają, iż na sprawę fali warto zwrócić szczególną uwagę. Ważna jest tu świadomość rodzica.

Czym spowodowana jest fala w szkole? - dowiedz się na kolejnej stronie >>