Zapalenie jamy ustnej u dziecka - przyczyny, objawy, leczenie

W każdym razie skutkiem takich zachowań bywa pojawienie się lokalnego stanu zapalnego lub częstych aft u dziecka. Zapalenie jamy ustnej to choroba wiążąca się z bardzo bolesnymi dolegliwościami, bólem utrudniającym przełykanie, a niekiedy także wysoką gorączką, warto więc dowiedzieć się o niej więcej!

Jakie są przyczyny zapalenia jamy ustnej u dziecka?

Dziecko poznaje świat ustami. Mouthing zapewnia prawidłowy rozwój sensomotoryczny, który jest kluczowy dla zdobywania kolejnych umiejętności, jakie maluch nabywa w kolejnych latach swojego życia. Usta i dłonie to miejsca anatomiczne wyposażone w największą ilość receptorów czuciowych, dlatego też jama ustna jest doskonałym narzędziem do eksploracji różnych przedmiotów. Błona śluzowa jamy ustnej stanowi główną barierę ochronną górnych dróg oddechowych. A kiedy system immunologiczny zawodzi, nabłonek staje się siedliskiem chorobotwórczych drobnoustrojów. 

Wilgotne środowisko jamy ustnej, w której panuje temperatura nieprzekraczająca 34 stopni C, sprzyja rozwojowi różnego rodzaju zarazków - wirusów, bakterii i grzybów. Najpowszechniejszą przyczyną zapalenia jamy ustnej u dziecka są infekcje wirusowe. Częste afty u dziecka świadczą o zakażeniu wirusem Herpes simplex, nazywanym także wirusem opryszczki. Dobrze znane przez rodziców pleśniawki mogą wskazywać na kandydozę, czyli chorobę wywołaną przez grzyby drożdżopodobne Candida albicans. Natomiast nadżerki i nalot najprawdopodobniej oznaczają atak bakterii. 

Stan zapalny jest wyraźnym sygnałem organizmu o toczącej się infekcji. Nie należy go bagatelizować, ponieważ zmiany chorobowe występujące w jednym miejscu mogą być objawem zaburzeń różnych narządów, a nawet całego ustroju. Podobnie jest z zapaleniem jamy ustnej, którego oznaki pojawiają się w obrazie klinicznym wielu odmiennych chorób - alergii, anginy, półpaśca, płonicy, białaczki, awitaminozy, niedokrwistości, a nawet nowotworów. 

Jakie są objawy zapalenia jamy ustnej u dziecka?

Pierwszym sygnałem o zapaleniu jamy ustnej u dziecka jest pojawienie się stanu zapalnego wywołującego ostry ból, utrudniający przełykanie. W jego konsekwencji chory traci apetyt, staje się nerwowy, drażliwy, a jeśli wystąpi gorączka, często także bezsilny i ospały. 

W obrazie klinicznym zapalenie jamy ustnej przybiera odmienną postać w zależności od czynnika etiologicznego.

• Wirusowe zapalenie jamy ustnej u dziecka daje się rozpoznać dzięki aftom lub opryszczkom. Afty to niewielkie, białe ubytki z czerwoną otoczką, które wyściełają nabłonek wewnętrznej strony policzków, języka, rzadziej podniebienia. Opryszczka to ewoluująca osutka pęcherzykowa. Jej pojawienie się często poprzedza uczucie mrowienia lub nawet bólu. Początkowo mała grudka przemienia się w pęcherzyk, a w fazie finalnej w owrzodzenie. Charakterystyczne dla wystąpienia tego rodzaju wykwitów jest towarzyszące im powiększenie węzłów chłonnych.
• Grzybicze zapalenie jamy ustnej u dziecka najczęściej objawia się pleśniawkami, które wyglądem przypominają grudki twarogu. Te małe, białe krostki pojedynczo nie sprawiają dużego dyskomfortu, co zmienia się w momencie, gdy rozprzestrzenią się na całą jamę ustną. 
• Bakteryjne zapalenie jamy ustnej u dziecka wywołuje wykwity podobne do tych, które pojawiają się przy anginie ropnej. Uszkodzenia błony śluzowej są w tym przypadku bardzo bolesne. Nadżerki można rozpoznać po nieregularnych kształtach, obrączkowatych figurach oraz tendencji do zlewania się. Goją się dłużej niż inne zmiany zapalne.
• Awitaminoza. Suchość w jamie ustnej i nieugaszone pragnienie sygnalizują niedobór witaminy A. Z kolei krwawiące dziąsła przy zapaleniu jamy ustnej u dziecka mogą wskazywać na deficyt kwasu askorbinowego (wit. C), aczkolwiek szkorbut w wieku dziecięcym pojawia się tylko w okresie niemowlęcym. Przy zmianach zapalnych w obrębie jamy ustnej należy wziąć pod uwagę niedobór witamin z grupy B, PP oraz kwasu foliowego. 

Jak leczyć zapalenie jamy ustnej u dziecka?

Leczenie zapalenia jamy ustnej u dziecka zależy od przyczyny choroby. Jak już zostało wspomniane, tak zlokalizowany stan zapalny może mieć bardzo różną etiologię. Dlatego też pierwszym krokiem zawsze musi być rozpoznanie źródła objawów. Obecna medycyna dysponuje szeregiem metod diagnostycznych, umożliwiających szybkie postawienie diagnozy. Jeżeli wywiad i ocena przedmiotowa są niewystarczające, korzysta się z testów przyłóżkowych lub odpowiednich badań laboratoryjnych. 

O ile jest to możliwe, leczenie powinno łączyć terapię przyczynową oraz objawową. Antybiotyk na zapalenie jamy ustnej u dziecka stosuje się tylko w przypadku zakażenia bakteryjnego bądź ryzyka wystąpienia nadkażenia bakteryjnego. Wówczas lekarz przepisuje preparaty (maści, żele) do stosowania miejscowego na bazie nystatyny. Aftozę i inne infekcje wirusowe jamy ustnej leczy się przy pomocy leków antywirusowych oraz środków działających na owrzodzenia osłonowo i kojąco. Natomiast do usuwania pleśniawek konieczne jest zastosowanie środków przeciwgrzybicznych. 

Terapia objawowa w leczeniu zapalenia jamy ustnej u dziecka polega na podawaniu preparatów miejscowo znieczulających, przeciwzapalnych, łagodzących i zmniejszających obrzęk. Dla niemowląt i maluchów najlepsze będą te w postaci aerozoli. Dzieci starsze mogą korzystać z lizaków bądź tabletek do ssania. Z kolei nastolatkowie łatwo ukoją ból płukankami ziołowymi czy roztworem diklofenaku. 

Poza farmaceutykami dostępnymi bez recepty, zapalenie jamy ustnej u dziecka warto wesprzeć domowymi sposobami. Dużą ulgę może przynieść jedzenie lodów, ssanie kostek lodu, picie kleiku z siemienia lnianego, który działa na wykwity osłonowe, a także smarowanie newralgicznych miejsc maścią na ząbkowanie u dziecka. Warto ponadto zaznaczyć, że niechęć do jedzenia i picia, która pojawia się u prawie wszystkich pacjentów z zapaleniem jamy ustnej, u dzieci niesie ryzyko odwodnienia. Dlatego też trzeba szczególnie mocno zadbać o to, aby chory maluch przyjmował jak najwięcej płynów.