Urlop macierzyński i rodzicielski - to musisz o nich wiedzieć

Urlop macierzyński i rodzicielski

Kobiety, które są zatrudnione na podstawie umowy o pracę, a planują założenie rodziny, zastanawiają się, ile wolnego po urodzeniu dziecka będzie im przysługiwać. Często mówi się, że urlop macierzyński trwa rok, jednak nie jest to do końca prawda. O ile oba wymiary urlopów w sumie wynoszą prawie 12 miesięcy, o tyle sam macierzyński jest znacznie krótszym okresem. Aby uzyskać roczną przerwę od pracy, trzeba więc skorzystać z dwóch urlopów, które po sobie następują.

Urlop macierzyński jest przyznawany automatycznie od dnia porodu. Wyjątkiem jest tu sytuacja, w której zatrudniona chce z niego skorzystać przed porodem (zgodnie z art. 180 Kodeksu pracy nie więcej niż 6 tygodni urlopu macierzyńskiego), ponieważ wtedy musi złożyć wniosek. Dostarczenie odpowiednich dokumentów jest wymagane również w przypadku urlopu rodzicielskiego.

Urlop macierzyński i rodzicielski - kto może z niego skorzystać?

Warto tu podkreślić, że istnieje możliwość skorzystania zarówno z urlopu macierzyńskiego, jak i z rodzicielskiego przez oboje rodziców.

Ojciec dziecka również ma do tego prawo. Może on skorzystać z urlopu macierzyńskiego, potocznie zwanego tacierzyńskim po 14 tygodniach od urodzenia dziecka w wymiarze 6 tygodni. Ważne jest to, że ojcu przysługuje ta przerwa niezależnie od tego, czy matka korzystała ze swojej części urlopu macierzyńskiego.

Prawo do urlopu rodzicielskiego również należy się obu rodzicom. Tutaj dodatkowo art.  182(1a) Kodeksu pracy wskazuje, że każdemu z pracowników (rodziców dziecka) przysługuje wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego. Prawa tego nie można przenieść na drugiego rodzica dziecka.

Urlop macierzyński i rodzicielski - ile trwa?

Jak wskazaliśmy wyżej, zarówno matce, jak i ojcu dziecka przysługuje urlop macierzyński. Ile trwa taki okres w przypadku pracownicy? Mówi o tym art. 180 Kodeksu pracy. Zgodnie z jego treścią jest to:

• 20 tygodni - w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie;
• 31 tygodni - w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie;
• 33 tygodni - w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie;
• 35 tygodni - w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie;
• 37 tygodni - w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.

Warto tu nadmienić, że zatrudniona po wykorzystaniu po porodzie przynajmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego ma prawo zrezygnować z pozostałej części tego urlopu i powrócić do pracy, jeżeli  pozostałą część macierzyńskiego wykorzysta pracownik (ojciec wychowujący dziecko) lub przez okres, który został do końca urlopu macierzyńskiego, osobistą opiekę nad dzieckiem będzie sprawował ojciec dziecka (w celu sprawowania tej opieki przerwał działalność zarobkową).

A ile trwa urlop rodzicielski? Łącznie obu rodzicom dziecka przysługuje 41 tygodni urlopu w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie oraz 43 tygodni w przypadku urodzenia dwóch lub więcej dzieci przy jednym porodzie.

Urlop macierzyński i urlop rodzicielski - ile płatny?

W okresie urlopów zatrudniona może pobierać zasiłek macierzyński. Jego wysokość reguluje Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

Określona kwota zależy przede wszystkim od podstawy wymiaru zasiłku, jaką jest przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone: za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy.

Art. 31 ustawy wskazuje, że miesięczny zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego i urlopu ojcowskiego wynosi 100% podstawy wymiaru zasiłku. Z kolei w przypadku urlopu rodzicielskiego zasiłek wynosi 70% podstawy wymiaru zasiłku. Ubezpieczona matka dziecka może jednak złożyć wniosek nie później niż 21 dni po porodzie, w którym decyduje się na wypłacenie jej zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze. Wtedy zasiłek macierzyński wynosi 81,5% podstawy wymiaru zasiłku.

Kiedy nie przysługuje urlop macierzyński i rodzicielski?

Zarówno urlop macierzyński, jak i rodzicielski w rozumieniu Kodeksu pracy nie występuje w sytuacji zatrudnienia na podstawie umowy zlecenie. Aby zyskać takie przywileje, najpewniejszym rozwiązaniem jest wybór umowy o pracę.

A jeśli takiej opcji nie przewiduje pracodawca? Można negocjować warunki, albo poszukać innej pracy z lepszymi warunkami. Osoba, która planuje rodzinę powinna mieć to na uwadze tym bardziej, że poszukiwanie pracy w wielu zawodach nie sprawia dużych trudności. Sporo ofert publikowanych jest w większych miastach, ale również w mniejszych miejscowościach. Przykładowo praca w Zgorzelcu czeka przede wszystkim w zawodzie nauczyciela przedszkola, czy w służbach mundurowych, gdzie odnotowuje się duży deficyt kandydatów. W związku z brakiem chętnych można często liczyć na lepsze warunki zatrudnienia, w tym również umowę o pracę.