Tradycje wigilijne - zwyczaje i przesądy

Słowo "wigilia" pochodzi z jezyka łacińskiego i oznacza czuwanie. Jest to czas oczekiwania na właściwe wydarzenie jakim jest Boże Narodzenie. Przez cały dzień obowiązuje post ścisły lub wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych. Przygotowuje się najważniejszą kolację w całym roku, jaką jest Wigilia.

Wieczerza wigilijna

Po rozbłyśnięciu na grudniowym niebie pierwszej gwiazdki cała rodzina gromadzi się przy świątecznym stole. Wieczerzę rozpoczyna zwykle najstarszy z rodu od odczytania fragmentu Ewangelii św. Łukasza o narodzeniu Pana Jezusa. Potem wszyscy dzielą się opłatkiem, który jest symbolem życzliwosci i chęci podzielenia się nawet ostatnim kawałkiem chleba. Stól nakrywa się białym obrusem, przypominającym oltarz i pieluszki Pana Jezusa, a pod nim kładzie się siano dla przypomnienia sianka, na którym spoczywało Boże Dziecię. Cały dzień obowiązuje post, czyli wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych. W czasie Wigilii również podaje się tylko potrawy bezmięsne (głównie ryby) w liczbie dwunastu, z których trzeba spróbować wszystkich po to, aby nie zabrakło żadnej z nich w następnym roku. Panuje zwyczaj, żeby pozostawić w portfelu łuski z wigilijnego karpia „na szczęście” oraz rozmnożenie pieniędzy.

Dwanaście potraw

Tradycyjnie na wigilijnym stole powinno znaleźć się dwanaście potraw. Dawniej ilość spożywanych podczas Wigilii dań musiała być nieparzysta. W zależności od zasobności portfela było ich siedem, dziewięć lub jedenaście. Poza tym wierzono, że takie liczby przyniosą szczęście na cały rok. Obecnie na naszych wigilijnych stołach stawiamy dwanaście potraw, które symbolizują apostołów oraz dwanaście miesięcy w roku.

Dodatkowe nakrycie przy wigilijnym stole

Wolne nakrycie przy stole to ważna tradycja wigilijna, która skłania nas byśmy pamiętali o samotnych osobach. Oznacza to także, że jesteśmy gotowi zaprosić do stołu każdego, kto w ten wieczór zapuka do naszych drzwi. Puste nakrycie daje również wyraz pamięci o bliskich, którzy nie mogli z nami spędzić świąt lub na zawsze odeszli.

Pasterka

W wigilijny wieczór dokładnie o północy wspólnie z całą rodziną idzie się do Kościoła na Pasterkę. Uroczysta Msza święta przypomina o oczekiwaniu i modlitwie pasterzy w drodze do Betlejem. Jest symbolem nocy betlejemskiej, w czasie której narodził się Zbawiciel, światło świata rozpraszające ciemności tej nocy.

Ciekawostki

Z Wigilią łączy się wiele wierzeń i przesądów wywodzące się z wierzeń pogańskich.

• Jeszcze w XIX wieku wierzono, że podczas wieczerzy wigilijnej ujrzeć można osobę zmarłą w bieżącym roku. Aby tak się stało trzeba wyjść do sieni i spojrzeć do izby przez dziurkę od klucza, a ujrzy się ją siedzącą razem z innymi.

• Do niedawna wierzono, że na wieczerzy wigilijnej pojawiają się dusze zmarłych. Dla takiego „przybysza z zaświatów” zostawiano wolne miejsce przy stole – zwyczaj ten był prawdopodobnie pierwowzorem dzisiejszego wolnego miejsca pozostawianego dla niespodziewanego gościa.
  
• Przesądnie wierzono też, że nieposzanowanie świętego wieczoru może wywołać różne nieszczęścia.
  
• Do dzisiaj przetrwało przekonanie, że w czasie Wigilii nie wolno się kłócić, bo będziemy skłóceni przez cały rok.
  
• Przetrwał przesąd, że jeśli w wigilijny poranek pierwszym gościem w domu będzie młody chłopiec, przyniesie to szczęśliwy rok.
  
• Istnieje też zwyczaj umieszczania grosika w jednym uszku w barszczu – temu kto na niego trafi będzie przypisywało szczęście w nadchodzącym roku.
  
• Wszelkie zranienia oraz choroby w czasie świąt odbierano jako zapowiedź kłopotów ze zdrowiem.

Czytaj więcej w innych artykułach:

Symbole Bożego Narodzenia >>

Tradycje bożonarodzeniowe - krótki przewodnik >>