Tłuste problemy polskich dzieci - PORADY PSYCHOLOGA

Czy rzeczywiście problem złego odżywiania i przejadania się istnieje w Polsce? 

Wyniki polskich badań są alarmujące. W ciągu ostatnich 20 lat częstotliwość występowania nadwagi u młodych ludzi wzrosła 4-krotnie. Na początku lat 90. nadwaga występowała u ponad 3 proc. nastolatków, a problem otyłości dotyczył zaledwie 1,5 proc. z nich. Dziś nadwagę obserwuje się u około 13 proc. nieletnich, a otyłość prawie u 4 proc. z nich. 

Ostatnio jednym z ważniejszych programów badawczych, który miał odnaleźć źródła problemów, o których Pani mówi, był program TEMPEST. Jest Pani członkiem polskiego zespołu. Jakie wnioski płyną z waszych badań?

Sprawdzaliśmy uwarunkowania rosnącego problemu nadmiernej masy ciała u nieletnich. Zwróciliśmy uwagę na poważny problem, jakim jest swobodny dostęp do niezdrowych produktów, zwłaszcza w Polsce. Kiedy pytaliśmy polskie dzieci, jak często mogą jeść niezdrowe produkty w domu i w szkole, to słyszeliśmy: „często”. Według mnie to efekt 3 czynników: sytuacji sklepików szkolnych, wszechobecnej wysoko przetworzonej żywności, od której uginają się półki sklepowe oraz braku kontroli rodzicielskiej nad jedzeniem w domach. Utrzymanie odpowiedniej masy ciała wymaga w dzisiejszym świecie od dzieci i młodzieży dużej samokontroli i jest zmorą rodziców dbających o zdrowie swoich pociech, ponieważ pokusy czyhają na każdym kroku. 

Czy zdrowe nawyki żywieniowe są  trudne do wypracowania? Co mówią rodzice?

Przede wszystkim skarżą się, że nawet jeśli uda im się wprowadzić zdrowe zasady żywieniowe w domu, to ich dzieci odżywiają się źle poza nim. Personel szkolny odbija piłeczkę twierdząc, że zmiany w szkołach nic nie dadzą, jeśli rodzice nie dbają o odżywianie w domach. Ponadto pojawia się szereg pytań, w jaki sposób regulować odżywianie dzieci i młodzieży. Czy powinno się wprowadzać zakazy? Jak uczyć dzieci, by nie ulegały pokusom, kiedy nie znajdują się pod opieką dorosłych? Nasze badania wykazały, że młodzi ludzie widzą problem i sens w zdrowym odżywianiu, ale towarzyszy im wiele pokus, którym trudno się oprzeć, dlatego w tym względzie liczą na dorosłych. Wsparcie to powinno dotyczyć 2 obszarów:

• sprawowania kontroli nad środowiskiem dzieci, aby stawały się mniej otyłogenne, czyli mniej sprzyjające otyłości a więc ułatwiające zdrowe odżywianie i uprawianie aktywności fizycznej,
• kształtowania u nich odpowiednich postaw i umiejętności samoregulacyjnych. 

Jak wpłynąć dziś na to, aby jutro dzieci odżywiały się dobrze? Czy mogłaby Pani dać wskazówki? 

Kontrola dorosłych nad środowiskiem dzieci jest ograniczona. Nawet w przypadku małych dzieci rodzice zwykle nie są w stanie mieć 100 proc. wpływu na to, co dzieci jedzą, ponieważ rzadko pełnią oni rolę jedynych opiekunów. Kiedy dziećmi zajmują się dziadkowie, opiekunki, żłobek lub przedszkole ważne jest, by w każdym środowisku wdrażano spójne praktyki żywieniowe. Jak zadbać o dobre zwyczaje spożywania posiłków? 

Po pierwsze, warto wspólnie z dziećmi spożywać posiłki w spokoju, tak aby jedzenie było regularną czynnością wykonywaną z uwagą i należytą dbałością. Po drugie, dorośli powinni dawać dobre przykłady zdrowego odżywiania. Po trzecie, warto zapewniać dzieciom dostęp do zdrowych produktów i ograniczyć produkty niezdrowe. 

Należy także zaznaczyć, że kiedy dzieci dorastają rola rodziców w zakresie ich odżywiania się zmienia. Dorastające dzieci w coraz większym stopniu same decydują o tym co jedzą, a więc coraz większą rolę zaczynają odgrywać wykształcone u dzieci postawy względem odżywiania i umiejętności samokontroli na tym polu. Dużo się mówi o tym, że ważna jest edukacja i jak najbardziej się z tym zgadzam, jednak zdrowe odżywianie w środowisku obfitującym w pokusy wymaga czegoś więcej niż tylko wiedzy o zdrowym odżywianiu – ważne są tu umiejętności samoregulacyjne. Program TEMPEST poświęcony więc był również identyfikacji skutecznych strategii samokontroli odżywiania i dostarcza odpowiedzi na pytanie o to, w jaki sposób dorośli mogą wspierać dzieci w wykształceniu umiejętności stosowania tych strategii. 

autorka: Anna Januszewicz, psycholog zdrowia SWPS Wrocław. Zajmuje się głównie psychodietetyką i mechanizmami kontroli zachowania.

Czytaj więcej tekstów tego autora na blogu Strefa Psyche>>