Sankcje wobec dłużników alimentacyjnych - WYJAŚNIA PRAWNIK

Kluczowym aktem prawnym, który reguluje sposób postępowania w stosunku do dłużników alimentacyjnych jest ustawa z dnia 07 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (t.j. Dz.U. 2015.859). Ustawa ta reguluje zasady pomocy państwa osobom uprawnionym do alimentów na podstawie tytułu wykonawczego, w przypadku bezskuteczności egzekucji, warunki nabywania prawa do świadczeń pieniężnych wypłacanych w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów, zasady i tryb postępowania w sprawach przyznawania i wypłacania świadczeń z funduszu alimentacyjnego, zasady finansowania świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz działania podejmowane wobec dłużników alimentacyjnych.

Osoba uprawniona do otrzymywania alimentów będąc w posiadaniu prawomocnego wyroku zasądzającego na jej rzecz alimenty lub ugody sądowej ma możliwość złożenia do Komornika wniosku egzekucyjnego, w sytuacji gdy dłużnik alimentacyjny nie realizuje dobrowolnie obowiązku alimentacji. Za osobę uprawnioną, np. małoletnie dziecko działać będzie jej rodzic lub opiekun prawny. Do wniosku należy dołączyć oryginał tytułu wykonawczego (wyrok zasądzający alimenty lub ugoda sądowa zaopatrzone w klauzulę wykonalności). Wówczas Komornik wszczyna w stosunku do dłużnika alimentacyjnego (rodzica) postępowanie egzekucyjne.

W sytuacji, gdy tak wszczęta egzekucja okaże się bezskuteczna, a mianowicie w okresie w którym w ciągu ostatnich dwóch miesięcy nie wyegzekwowano pełnej należności z tytułu zaległych lub bieżących alimentów, osoba uprawniona do alimentów może złożyć wniosek o podjęcie działań wobec dłużnika alimentacyjnego. Przy czym za  bezskuteczną egzekucję uważa się również niemożność wszczęcia lub prowadzenia egzekucji alimentów przeciwko dłużnikowi alimentacyjnemu przebywającemu poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej, w szczególności z powodu braku podstawy prawnej do pojęcia czynności zmierzających do wykonania tytułu wykonawczego w miejscu zamieszkania dłużnika lub braku możliwości wskazania przez osobę uprawnioną miejsca zamieszkania dłużnika alimentacyjnego za granicą.

Organem właściwym do złożenia wniosku o podjęcie działań wobec dłużnika alimentacyjnego jest wójt, burmistrz, prezydent miasta właściwy dla miejsca zamieszkania wierzyciela (osoby uprawnionej do otrzymywania alimentów). Do wniosku należy dołączyć zaświadczenie organu prowadzącego postępowanie egzekucyjne (komornika) o bezskuteczności egzekucji zawierające informację o stanie egzekucji, przyczynach jej bezskuteczności oraz o działaniach podejmowanych w celu wyegzekwowania zasądzonych alimentów. Przy czym organ właściwy wszczyna postępowanie z urzędu wobec dłużnika alimentacyjnego gdy osobie uprawnionej przyznano świadczenie z funduszu alimentacyjnego. Po wpłynięciu wniosku, o którym mowa na wstępie, organ właściwy w stosunku do dłużnika alimentacyjnego przeprowadza wywiad alimentacyjny w celu ustalenia sytuacji rodzinnej, dochodowej i zawodowej dłużnika alimentacyjnego, a także jego stanu zdrowia oraz przyczyn niełożenia na utrzymanie osoby uprawnionej, odbiera od niego oświadczenie majątkowe oraz informuje dłużnika o przekazaniu do biura informacji gospodarczej informacji gospodarczej o zobowiązaniu lub zobowiązaniach dłużnika alimentacyjnego odnośnie funduszu alimentacyjnego, w razie powstania zaległości za okres dłuższy niż 6 miesięcy. Organ właściwy współpracuje z Komornikiem, przekazuje mu informacje wynikające z wywiadu alimentacyjnego w celu skuteczniejszej egzekucji. W przypadku gdy dłużnik alimentacyjny nie może wywiązać się ze swoich zobowiązań z powodu braku zatrudnienia, organ właściwy zobowiązuje dłużnika alimentacyjnego do zarejestrowania się jako osoba bezrobotna albo jako poszukująca pracy w przypadku braku możliwości zarejestrowania się jako osoba bezrobotna oraz informuje właściwy powiatowy urząd pracy o potrzebie aktywizacji zawodowej dłużnika alimentacyjnego.

Natomiast w sytuacji, gdy dłużnik alimentacyjny uniemożliwia przeprowadzenie wywiadu alimentacyjnego lub odmówił złożenia oświadczenia majątkowego, zarejestrowania się w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotny albo poszukujący pracy, czy też bez uzasadnionej przyczyny, w rozumieniu przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, odmówił przyjęcia propozycji odpowiedniego zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, wykonywania prac społecznie użytecznych, prac interwencyjnych, robót publicznych, prac na zasadach robót publicznych albo udziału w szkoleniu, stażu lub przygotowaniu zawodowym dorosłych, organ właściwy wobec dłużnika wszczyna postępowanie dotyczące uznania dłużnika alimentacyjnego za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych. Decyzji takiej nie można wydać gdy w ciągu ostatnich sześciu miesięcy dłużnik alimentacyjny w każdym miesiącu wywiązał się ze swego obowiązku  w wysokości nie niższej niż 50 % bieżących alimentów (np. gdy miał zasądzone alimenty w kwocie 600 zł. miesięcznie, a płacił po 300 zł. każdego miesiąca).

Jeżeli decyzja o uznaniu dłużnika alimentacyjnego za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych stanie się ostateczna, organ właściwy dla dłużnika kieruje wniosek do starosty o zatrzymanie prawa jazdy dłużnika alimentacyjnego, dołączając odpis tej decyzji, oraz składa wniosek o ściganie za przestępstwo określone w art. 209 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny zagrożone karą grzywny, karą ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Wskazać również należy, iż w przypadku, gdy osobie uprawnionej wypłacane są świadczenia z funduszu alimentacyjnego, dłużnik alimentacyjny obciążony będzie obowiązkiem spłaty równowartości wypłaconych świadczeń wraz z ustawowymi odsetkami od dnia następującego po dniu wypłaty świadczeń do dnia zapłaty. Dodatkowym obciążeniem dla dłużnika alimentacyjnego będzie umieszczenie jego danych osobowych przez właściwy organ w biurze informacji gospodarczej przez co może on mieć problem z zaciągnięciem kredytu.

Artykuł opracował apl. adw. Karol Kakowski, odbywający aplikację adwokacką w Olsztynie w Kancelarii Adwokackiej adw. Macieja Kazimierza Osowickiego.