Postępowanie w przypadku urazu głowy u dziecka

Urazy głowy u dzieci występują często. Dotyczyć mogą powłok czaszki (skóry, tkanki podskórnej, mięśni), kości czaszki lub struktur położonych w czaszce (mózgu i naczyń krwionośnych). Na szczęście większość urazów głowy u dzieci to urazy lekkie, powierzchowne, dotyczące powłok czaszki.

Jedynie 3–5% dzieci zgłaszających się po urazach głowy na oddział ratunkowy doznało uszkodzenia struktur wewnątrzczaszkowych, a około 1% wymaga leczenia operacyjnego. Powłoki czaszki są bardzo dobrze ukrwione, więc urazy tej okolicy mogą prowadzić do szybkiego powstawania dość dużych krwiaków i obrzęku tkanek. Nawet drobne zranienie może być przyczyną dużego krwawienia.

Jeśli Państwa dziecko doznało urazu głowy, należy ocenić jego stan. Jeśli dziecko jest nieprzytomne trzeba wezwać pomoc i postępować dalej według zasad ABC reanimacji.

Pogotowie ratunkowe (999 lub 112) należy wezwać, jeżeli:
• dziecko straciło przytomność
• od chwili urazu dziecko ma problemy z rozumieniem, mową (niewyraźna i niespójna mowa, bezładne lub niezrozumiałe wypowiedzi), czytaniem lub pisaniem
• ma zaburzenia czucia jakiejś części ciała
• ma zaburzenia chodu lub problemy z utrzymaniem równowagi
• jest osłabione i leży
• ma zaburzenia widzenia (np. ubytki pola widzenia, widzenie podwójne)
• stwierdza się wyciek przejrzystego płynu z nosa lub uszu, zasinienie okolicy zausznej jedno lub obustronne, krwiaki wokół oczu, bez ewidentnych śladów zewnętrznych uszkodzeń tkanek miękkich wokół oczu, krwawienie z jednego lub obu uszu, zasinienie okolicy zausznej jedno- lub obustronne, obecność dużych ran, szczególnie jeśli penetrują w obręb czaszki, dużych krwiaków w powłokach czaszki
• wystąpiły drgawki
• siła urazu była duża (np. wypadek komunikacyjny, w którym dziecko bierze udział jako pieszy, pasażer samochodu, rowerzysta itd., upadek z wysokości 1 m lub większej, upadek z 5 lub więcej schodów).

Dziecko wymaga pilnego zbadania na oddziale ratunkowym, jeśli pojawią się:
• zaburzenia pamięci: niepamięć zdarzenia lub okoliczności poprzedzających uraz lub inne zaburzenia pamięci (wielokrotne zadawanie tych samych pytań, niezdolność do zapamiętania i przypomnienia po 5 min 3 słów)
• silny i nieustępujący lub nasilający się ból głowy
• wymioty
• nadmierne pobudzenie
• zaburzenia koncentracji
• brak adekwatnego zainteresowania otoczeniem.

Zawsze oceny stanu dziecka dokonuje się w odniesieniu do jego zachowań i reakcji sprzed urazu. Najprościej mówiąc, ważne jest, czy dziecko zachowuje się tak jak zazwyczaj.

Jeżeli nie występują żadne niepokojące objawy i jedynym śladem urazu jest niewielki obrzęk, krwiak pod skórą czy otarcie naskórka, konsultacja lekarza zazwyczaj nie jest konieczna.

U dziecka w dobrym stanie ogólnym i przytomnego można zastosować zimny okład. Może to być gotowy, dostępny w handlu zimny okład uprzednio schłodzony w lodówce lub woreczek z lodem, a nawet z mrożonymi warzywami, owinięty w ręcznik, który przykłada się w miejsce na głowie, w które uderzyło się dziecko. Nigdy nie należy przykładać lodu bezpośrednio do skóry dziecka, gdyż grozi to powstaniem odmrożeń.

Zimny okład należy stosować przez około 20 min. Takie postępowanie sprawi, że krwiak i obrzęk będą mniejsze. Jeśli wystąpi krwawienie z otarcia naskórka lub rany, należy założyć jałowy/czysty opatrunek i delikatnie uciskać przez około 10 min. Po tym czasie należy dokonać oceny rany i ewentualnie podjąć decyzję o udaniu się do lekarza w celu założenia szwów. Jeśli w ranę wbity jest jakiś przedmiot (np. drut, gwóźdź, ołówek itp.), nie należy go samodzielnie usuwać.

Jeśli zdecydują Państwo o pozostaniu z dzieckiem po urazie głowy w domu, obowiązuje Państwa obserwacja stanu dziecka przez co najmniej 24 h po urazie. Dziecku można pozwolić spać w porach, w których zazwyczaj sypia, należy jednak obserwować jego stan, w tym szczególnie oddech i zabarwienie skóry.

Niepokoić powinien płytki i nieregularny oddech oraz blade lub sine zabarwienie skóry. W razie wątpliwości dotyczących stanu dziecka należy sprawdzić, czy wybudza się ono ze snu prawidłowo. Starsze dziecko po wybudzeniu powinno umieć odpowiedzieć na pytanie, jak się nazywa i gdzie się znajduje.

Należy pamiętać, że zawsze gdy są wątpliwości dotyczące stanu dziecka czy przebiegu samego urazu trzeba się skontaktować z lekarzem.

Opracowanie: Medycyna Praktyczna - Lekarze Pacjentom

dr n. med. Joanna Palka
Klinika Chirurgii Dziecięcej, Katedra Chirurgii Pediatrii UJ CM
Polsko-Amerykański Instytut Pediatrii w Krakowie

Piśmiennictwo:
Hilger T., Bagłaj M., Zagierski J. i wsp.: Lekki uraz głowy u dzieci propozycja algorytmu postępowania klinicznego. Medycyna Wieku Rozwojowego, 2010; 1: 28-36
National Institute for Health and Clinical Excellence 2007. NICE clinical guideline 56. Head injury: triage, assessment, investigation and early management of head injury in infants, children and adults. Understanding NICE guidance.
Thiessen M.L., Woolridge D.P.: Pediatric minor closed head injury. Pediatr. Clin. Am., 2006; 53: 1-26

TUTAJ ZADASZ SWOJE PYTANIE

EKSPERTOM WYDAWNICTWA MEDYCYNA PRAKTYCZNA