Dlaczego nasze oczy wolą patrzeć w dal? Prawdopodobnie właśnie ta zdolność zwiększała nasze szanse na przeżycie, gdy byliśmy jeszcze prymitywnymi istotami. Trzeba było wypatrzeć zwierzynę z daleka i uchronić plemię przed atakami obcych. Dlatego do tej pory nasze oczy wypoczywają kiedy wzrokiem krążymy po krajobrazie, a męczą się gdy tkwimy nosem w ekranie smartfona.
Statystyki prawdę nam powiedzą
Najbardziej alarmujące są dane z raportu GUS, gdzie na tysiąc dzieci przebadanych pod kątem wady wzroku, aż 50% miało jedną lub więcej wad wzroku i tak samo jest wśród młodzieży. Nieco niższe wyniki procentowane uzyskano w ramach programu „Widzę”, przeprowadzonego przez Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu oraz Samodzielny Publiczny Kliniczny Szpital Okulistyczny w Warszawie – liczba młodzieży wymagającej korekcji wzroku sięgała 40%, wśród których 8% nie wiedziało, że powinno nosić szkła korekcyjne.
Z kolei Allianz Polska w 2017 r. zainicjował program badawczy „Pewny start w przyszłość” i we współpracy z Grupą Essilor przeprowadzono badania wzroku wśród podopiecznych Programów Umacniania Rodziny SOS Wiosek Dziecięcych. Wyniki były porażające: co trzecie dziecko miało wadę wzroku.
Jak rozpoznać, że dziecko może mieć wadę wzroku
Im młodsze dziecko, tym trudniej będzie się tego domyśleć. Przede wszystkim dlatego, że małe dzieci nie posiadają doświadczenia życiowego i wiedzy typowej dla nastolatków czy dorosłych. Dziecko kiedy widzi źle, sądzi, że tak ma być. W zależności od zaawansowania i rodzaju wady, może ona znacznie wpływać na jego zachowanie lub prawie wcale. Niestety to na rodzicach i opiekunach spoczywa obowiązek dostrzeżenia niepokojących objawów.
Objawy bezpośrednio związane z oczami:
- mrużenie oczu
- tarcie gałek ocznych
- przybliżanie przedmiotów do twarzy
- pochylanie głowy nad kartką papieru przy rysowaniu lub pisaniu tak, że nos niemal dotyka stołu
- przekręcanie głowy lub przechylanie na bok przy oglądaniu telewizji
- siadanie zawsze blisko telewizora
- częste zaczerwienienie spojówek
- widoczny zez
Objawy w wieku przedszkolnym:
- wyraźna niechęć do pracy manualnej,
- brak zainteresowania książeczkami
- trudność nie ulegająca poprawie, w zabawach z książeczkami, w których trzeba na rysunku znaleźć wiele szczegółów
- nieumiejętność określenia koloru drobnego przedmiotu na rysunku, otoczonego innymi kolorami, nieumiejętność nauczenia się rozróżniania kolorów
- denerwowanie się (złość, rzucanie książeczkami) przy uzupełnianiu zadań grafomotorycznych dla przedszkolaka
- utrzymujący się brak precyzji np. w umieszczeniu naklejki w odpowiednich ramkach w książce z zadaniami
W szkole:
- wszystko co powyżej
- niechęć do nauki czytania i pisania, opóźnienie w stosunku do rówieśników
- odbiegające od normy koślawe pisanie, nieumiejętność pisania w liniaturze utrzymująca się powyżej 1 semestru pierwszej klasy
- szybkie męczenie się dziecka przy czytaniu i pisaniu, drażliwość
- tarcie oczu przy czytaniu i pisaniu
- bóle głowy
- przepisywanie z błędami z tablicy, niedokończone zadania z tablicy w zeszycie, wyraźne spowolnienie dziecka przy przepisywaniu z tablicy (musi włożyć więcej wysiłku w odczytanie tekstu)
- gubienie się w tekście do czytania, czytanie dwa razy tej samej linijki
Objawy psychologiczne
- zmiana negatywna w zachowaniu dziecka: zwłaszcza drażliwość, nerwowość i płaczliwość bez powodu (malucha może bardzo denerwować, że źle widzi, ale nie wie jak powinien widzieć naprawdę)
- uwagi nauczyciela, że „X ma chyba ADHD”, pojawienie się nadpobudliwości
- zaburzenia koncentracji, szybkie zniechęcanie się do wszelkich prac wymagających skupienia wzroku
- narastająca niechęć do szkoły bez konkretnego powodu, który dziecko potrafi wskazać
- częste chodzenie po klasie i podchodzenie do tablicy w czasie lekcji
Jeśli u Twojego dziecka występuje kilka z powyższych objawów, koniecznie udaj się z nim do okulisty dziecięcego i powiedz o swoich obserwacjach. Żaden lekarz nie wyśmieje Twoich obaw, ponieważ doskonale wie, lepiej od Ciebie, że dziecko mniej więcej do wieku 8-9 lat, nie będzie potrafiło przekazać jasnego komunikatu „mamo, tato, źle widzę”. Lepiej wykluczyć wadę wzroku niż pozwolić na zaburzenie rozwoju dziecka i silnie destrukcyjne emocje przy nauce czytania i pisania.
Działania profilaktyczne
Jeśli w rodzinie dziecka (ze strony mamy lub taty) kilka osób nosi okulary, powinnaś szczególnie być wyczulona na objawy wskazujące na wadę wzroku. Szczególnie dziedziczna jest krótkowzroczność czyli widzenie dobre z bliska, a niewyraźne z daleka. Najczęściej zaczyna się ona objawiać w szkole, dziecko widzi wyraźnie to, co jest napisane na tablicy tylko z pierwszych ławek. Jeśli oboje z mężemnosicie okulary, koniecznie przebadaj dziecko okulistycznie przed rozpoczęciem nauki, a następnie na koniec roku szkolnego – wady lubią się ujawniać pod wpływem zwiększonego wysiłku dla oczu.
Jeśli Twoje dziecko było wcześniakiem, także potencjalnie częściej może wystąpić u niego wada wzroku, badaj dziecko regularnie.
Aby przeciwdziałać powstawaniu wady wzroku nie pozwalaj małemu dziecku (5-7 lat) korzystać z tabletu/smartfona czy komputera dłużej niż 30 minut dziennie, a dziecku poniżej 4 lat nie proponuj w ogóle tej rozrywki.
Zwracaj uwagę jak zachowuje się dziecko podczas oglądania książeczek, układania puzzli, wyszukiwania drobnych przedmiotów – reaguj, gdy malec unika tych czynności.
