Niepłodność – kiedy czekanie to za mało?

Zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia (WHO – World Health Organization) rozpoznanie niepłodności można postawić u pary, która nie może doczekać się ciąży, mimo regularnego współżycia bez zabezpieczenia przez okres co najmniej 12 miesięcy. Przez określenie „regularne współżycie” rozumie się podejmowanie aktywności seksualnej  3 – 4 razy w tygodniu, obejmującej ejakulację do pochwy, a więc bez stosunków przerywanych czy unikania współżycia w okresie dni płodnych.

Zatem oprócz zaprzestania stosowania jakichkolwiek metod zapobiegania poczęciu, próby zajścia w ciążę nie wymagają żadnych specjalnych „starań”!

To zadziwiające, jak wiele par nie jest tego świadomych. Partnerzy pytani w czasie wizyty lekarskiej  o to, jak długo starają się o ciążę, odpowiadają np. przez  rok, ale zapytani o to, jak długo współżyją bez zabezpieczenia okazuje się, że „od zawsze”, czyli np. od 8 lat! Z punktu widzenia lekarza są to niezwykle ważne informacje warunkujące dalsze postępowanie u danej pary. Mit, z jakim  spotykamy się na co dzień, to przeświadczenie, że za brak ciąży odpowiedzialna jest głównie kobieta. Nie raz zdarza nam się konsultować pacjentkę, która ma za sobą liczne badania, zabiegi laparoskopowe, wieloletnie „leczenie” w postaci monitorowania cyklu i stymulacji owulacji, a partner w tym czasie ani razu nie wykonał badania nasienia. Jest to szczególnie częste wśród par, u których mężczyzna ma  potomstwo z poprzedniego związku, zwykle poczęte wiele lat wcześniej. Należy pamiętać, że niepłodność jest chorobą szczególną, gdyż dotyczy zawsze dwojga partnerów, zatem diagnostyka potencjalnych przyczyn zawsze musi dotyczyć pary i nie ma od tego wyjątków. Kiedy zatem samo czekanie na ciążę to za mało?

Kobiety, które nie przekroczyły 35 roku życia

Kobiety młodsze, nie mające żadnych problemów zdrowotnych mogących wpływać na szanse na zajście w ciążę, mogą spokojnie dać sobie minimum 12 miesięcy na pojawienie się dwóch kresek na teście ciążowym. Statystycznie, po tym czasie  80% z nich będzie w ciąży. Jeżeli jednak występują u nich zaburzenia cyklu miesiączkowego, np. nieregularne miesiączki (czyli krwawienia występujące częściej niż co 24 dni lub rzadziej niż co 35 dni) lub miesiączka zdarza się co kilka miesięcy, warto wcześniej zgłosić się do lekarza specjalisty. Podobnie jest z objawami sugerującymi endometriozę, chorobę mogącą w znaczący sposób obniżać szansę na ciążę i wydłużać czas zabiegania o nią. Do objawów endometriozy należą przede wszystkim bardzo bolesne miesiączki, ale także dolegliwości bólowe podbrzusza w innych okresach cyklu miesiączkowego oraz bolesne współżycie. Charakterystyczne dla endometriozy jest to, że ból ustępuje lub istotnie się zmniejsza podczas stosowania tabletek antykoncepcyjnych.

Wstępne badania pary zgłaszającej problem z zajściem w ciążę obejmują ocenę cyklu miesiączkowego i sprawdzenie, czy dochodzi do owulacji (badania USG oraz hormonalne badania z krwi wykonywane w wyznaczonych przez lekarza dniach cyklu), badanie nasienia partnera oraz ocenę drożności jajowodów. Badanie nasienia warto wykonać jeszcze przed pierwszą wizytą u lekarza,  na którą zawsze zapraszamy oboje partnerów, i zgłosić się na konsultację już z wynikiem. Badanie nasienia jest wykonywane bez skierowania, najlepiej wykonać je w specjalistycznej klinice leczenia niepłodności posługującej się w ocenie próbki standardami i aktualnymi normami WHO.

Kobiety po 35 roku życia

Najistotniejszym czynnikiem wpływającym na szanse na ciąże, zarówno poczętą spontanicznie, jak i uzyskaną po ewentualnym leczeniu, jest wiek kobiety. Szanse te w znaczący sposób zaczynają się obniżać po 35 roku życia, dlatego te kobiety nie powinny zwlekać z diagnostyką i leczeniem. Zaleca się, by kobiety, które skończyły 35 lat zgłaszały się do lekarza już po 6 miesiącach nieudanych prób zajścia w ciążę, a w przypadku czynników utrudniających poczęcie wymienionych wyżej nawet wcześniej. W tej grupie kobiet czas jest niezwykle ważny i nie należy niepotrzebnie wydłużać diagnostyki czy odkładać na później zastosowania metod wspomagania rozrodu, jeśli ich zastosowanie jest wskazane. Dla przykładu, skuteczność leczenia niepłodności metodą IVF u kobiet poniżej 35 roku życia wynosi około 50%, w przypadku pary, gdzie kobieta ma lat 40, nie przekracza 10%.

Czynnik męski

Panowie starający się o potomstwo powinni zwrócić uwagę na czynniki, które mogą obniżać jakość nasienia. Należą do nich wszelkie choroby i operacje dotyczące układu moczowo-płciowego przebyte w przeszłości lub stwierdzane obecnie, czyli zapalenie jądra lub najądrza (czasami wynikające z powikłań po śwince u chłopców), guzy jąder, skręt jąder, urazy tej okolicy, żylaki powrózka nasiennego, operacje (np. wnętrostwo w dzieciństwie), operacje przepuklin pachwinowych itp. Wiele leków stosowanych przewlekle ma negatywny na wpływ na jakość nasienia, m.in. leki stosowane w chorobie wrzodowej żołądka, nadciśnieniu tętniczym. Podobnie działa przewlekłe stosowanie hormonów anabolicznych. Istotne znaczenie ma ekspozycja na czynniki toksyczne i chemikalia, najczęściej w miejscu pracy (pestycydy, herbicydy, rozpuszczalniki organiczne, metale ciężkie), promieniowanie rentgenowskie, pola magnetyczne (wojsko, serwerownie), podwyższone temperatury (pracownicy hut lub zawodowi kierowcy). Leczenie każdej choroby nowotworowej, które obejmowało chemioterapię lub  radioterapię okolicy miednicy, najczęściej pozostawia trwały ślad w postaci upośledzenia procesu wytwarzania plemników. Jeżeli którykolwiek z wymienionych czynników dotyczy pary starającej się o dziecko, to warto ocenić płodność mężczyzny wcześniej niż po 12 miesiącach niepowodzeń. Najlepiej jak najszybciej zgłosić się na badanie nasienia i udać się na konsultację do urologa lub androloga zajmującego się leczeniem niepłodności, który w zależności od wyniku badania albo uspokoi parę i da „zielone światło” do dalszych naturalnych starań, albo wdroży odpowiednio wcześnie konieczne leczenie, nie narażając pary na marnowanie cennego czasu.

Dr n. med. Ewa Goncikowska

Długo czekacie na dziecko? Zobacz jak radzą sobie inni przyszli rodzice!

POROZMAWIAJMY NA FORUM >>

Partnerem artykułu jest: