Jakie błędy najczęściej popełniają rodzice podczas rozszerzania diety i jak ich uniknąć?
Rozszerzanie diety – co to znaczy?
Rozszerzanie diety to wprowadzenie pokarmów innych niż mleko do jadłospisu dziecka. Światowa Organizacja Zdrowia zaleca, aby niemowlęta były karmione wyłącznie mlekiem matki przez pierwsze 6 miesięcy życia. Europejskie Towarzystwo Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia rekomenduje, aby rozszerzanie diety o pokarmy stałe rozpoczynać nie wcześniej niż od 17. tygodnia życia (początek 5. m.ż.) i nie później niż w 26. t.ż. (początek 7. m.ż.), pod warunkiem że maluch ma już odpowiednie umiejętności rozwojowe, takie jak utrzymywanie stabilnej pozycji siedzącej i koordynacja ruchów oczu i rąk.
W jaki sposób można rozszerzać dietę niemowlaka?
Rozszerzanie diety może przebiegać na dwa sposoby:
- metodą tradycyjną, która polega na podawaniu dziecku posiłków w formie płynnej, półpłynnej lub przetartej oraz stopniowym wprowadzaniu coraz bardziej urozmaiconych konsystencji, początkowo za pomocą łyżeczki. Rodzic wybiera, jaki pokarm podać maluszkowi, natomiast to on decyduje, czy i ile zje;
- metodą BLW (ang. Baby Led Weaning), która polega na podawaniu dziecku różnych pokarmów w ich naturalnej formie, dzięki czemu zapoznaje się ono z fakturą, smakiem i kolorem pojedynczych produktów i samo decyduje, co zje. W tej metodzie, sterowanej przez dziecko, stopniowo nabywa ono umiejętności posługiwania się sztućcami.
Najczęściej rodzice stosują metodę mieszaną, będącą połączeniem tradycyjnej i BLW, dzięki czemu urozmaicają dziecku cały proces i pokazują mu różne możliwości spożywania pokarmów.
Co jest potrzebne do rozszerzania diety?
Kiedy maluch osiągnie właściwy wiek, umiejętności i wykazuje gotowość do zapoznania się z pokarmami stałymi, warto zaopatrzyć się w niezbędne akcesoria takie jak odpowiednie krzesełko do karmienia, w którym dziecko będzie miało właściwą pozycję oraz podporę dla stóp. Wybór zastawy stołowej to kwestia indywidualna; można zdecydować się na naczynia z trwałych, nietłukących się i bezpiecznych dla dziecka materiałów oraz specjalne sztućce. Przyda się również bidon ze słomką lub specjalnie wyprofilowany kubeczek do nauki samodzielnego picia.
Najczęściej popełniane błędy podczas rozszerzania diety
Podczas rozszerzania diety niemowlęcia często popełniane są błędy, które mogą wpływać na jego zdrowie i rozwój.
1. Zbyt wczesne rozszerzanie diety
Zaleca się, by rozszerzanie diety rozpocząć dopiero wtedy, kiedy dziecko będzie wykazywało gotowość, a więc będzie zaciekawione procesem jedzenia, wyciągało rączki do produktów i otwierało buzię, imitowało naśladowanie przeżuwania oraz stabilnie siedziało. Dzieje się tak zazwyczaj około 6. miesiąca życia, dlatego właśnie ten wiek uznaje się za odpowiedni na rozpoczęcie rozszerzania diety niemowlęcia. Wówczas także układ pokarmowy jest wystarczająco dojrzały, by radzić sobie z trawieniem pokarmów innych niż mleko. Jeśli rozszerzanie diety rozpocznie się zbyt wcześnie, może to prowadzić do problemów trawiennych oraz zakrztuszeń.
2. Zbyt szybkie tempo wprowadzania nowości
Rozszerzanie diety powinno przebiegać powoli i rozpoczynać się od małych ilości nowych pokarmów. Maluch, który pierwszy raz ma kontakt z jedzeniem innym niż mleko, powinien na samym początku dostawać pojedyncze produkty, raz dziennie, aby mógł się stopniowo przyzwyczajać do nowych smaków. Z czasem, jeśli nie pojawią się niepokojące reakcje, a dziecko będzie wyraźnie zaciekawione jedzeniem, można dodawać inne produkty, łączyć te już poznane z nowymi i w nieco większych ilościach. Jednocześnie nie należy bać się pokarmów potencjalnie alergizujących, które mogą być wprowadzane tak samo jak pozostałe nowe pokarmy. Aktualne wytyczne są zgodne: nie ma danych naukowych uzasadniających wprowadzanie pokarmów alergizujących w późniejszym wieku niż inne pokarmy uzupełniające w celu zmniejszenia ryzyka alergii na pokarm. Kluczem jest tutaj obserwacja niemowlęcia i jego reakcji na nowe smaki.
3. Niska jakość podawanych produktów
Rozszerzając dietę niemowlęcia, należy zwracać szczególną uwagę na jakość podawanych mu produktów. Każdy składnik posiłku malucha powinien pochodzić z kontrolowanych źródeł i wyróżniać się najwyższymi standardami bezpieczeństwa. W trosce o zdrowie dziecka należy sięgać po produkty o prostym składzie, bez dodatku soli, cukru, konserwantów, np. po żywność dla niemowląt i małych dzieci, która – zgodnie z przepisami prawa – nie zawiera konserwantów, barwników i wzmacniaczy smaku oraz spełnia rygorystyczne normy jakościowe. Surowce wykorzystywane przez BoboVita są badane pod kątem obecności szkodliwych substancji, takich jak pestycydy, metale ciężkie, azotany czy azotyny, a każda partia owoców, warzyw i zbóż przechodzi nawet 600 testów jakości, aby zapewnić bezpieczeństwo i odpowiednią wartość odżywczą.
Dziecko kształtuje swoje preferencje żywieniowe aż do 10. roku życia, jednak to pierwsze 3 lata są kluczowe, gdyż budują fundamenty zdrowych nawyków. Dlatego od początku warto przyzwyczajać je do zdrowych pokarmów, naturalnych smaków i różnorodności produktów, by w przyszłości potrafiło dokonywać właściwych wyborów żywieniowych.
4. Zbyt duża ilość przekąsek
Podczas rozszerzania diety warto skupić się na pełnowartościowych posiłkach, nie na zastępowaniu ich przekąskami, choć bywa to wygodne dla rodzica – w samochodzie, na zakupach czy podczas wizyt towarzyskich. Ciągłe serwowanie dziecku przekąsek kształtuje złe nawyki i hamuje naturalny odruchy głodu i łaknienia, które maluch musi poczuć, by nauczyć się na nie odpowiednio reagować. Dziecko najedzone chrupkami kukurydzianymi może bowiem odmówić zjedzenia pełnowartościowego posiłku, co wpływa na jakość jego odżywiania.
5. Niewłaściwa kolejność wprowadzania produktów
Częstym błędem podczas rozszerzania diety dziecka jest podawanie jako pierwszych owoców – przetartego jabłuszka czy miękkiego banana. Jest to niewłaściwe, ponieważ owoce są naturalnie słodkie, w przeciwieństwie do warzyw, mięsa czy produktów zbożowych. Rozpoczęcie rozszerzania diety od owoców możne sprawić, że maluszek odmówi jedzenia innych smaków i trudniej będzie mu je zaakceptować. To dlatego jako pierwsze podczas rozszerzania diety powinny pojawić się neutralne w smaku warzywa.
6. Niewystarczająca ilość wody
Od początku rozszerzania diety dziecko powinno mieć stały dostęp do wody. Można ją podawać z kubeczka lub bidonu. Woda jest najlepszym napojem dla malca, w zupełności wystarczającym, by ugasić jego pragnienie i prawidłowo nawodnić organizm, a przede wszystkim zapewnić odpowiednie trawienie i zapobiec zaparciom. Przyzwyczajanie dziecka w pierwszym roku życia do picia wody jest istotne dla zapobiegania otyłości. Należy unikać wód smakowych, słodzonych, a także herbat, soków czy kompotów. Podawaj maluszkowi czystą, źródlaną lub niskozmineralizowaną wodę o niskiej zawartości siarczanów i sodu.
7. Zbyt szybkie odejście od mleka
Karmienie piersią powinno trwać przynajmniej do ukończenia przez dziecko 1. roku życia, a zgodnie z wytycznymi WHO – co najmniej do 2. roku. Zaleca się więc, by kontynuować karmienie piersią podczas wprowadzania pokarmów uzupełniających. To najlepszy sposób żywienia niemowląt. Nie należy więc od razu zastępować mleka posiłkami, a raczej wprowadzać je między karmieniami. Z czasem, im dziecko będzie starsze, tym porcję mleka można stopniowo zastępować posiłkiem. Po roku stałe pokarmy mogą już być podstawą jadłospisu dziecka. Jednak w przypadku karmienia piersią proces ten powinien być kontynuowany tak długo, jak długo chcą i potrzebują tego mama oraz dziecko.
8. Nieprawidłowa pozycja podczas jedzenia
Rozszerzając dietę niemowlęcia, należy pamiętać, by jadło ono w odpowiedniej pozycji. Najlepiej, jeśli siedzi w odpowiednim krzesełku, z oparciem i podpórką dla stóp. Nie należy karmić dziecka na leżąco czy w bujaczku, gdyż zwiększa to ryzyko zakrztuszenia się.
Na początku rozszerzania diety niemowlę z pewnością nie będzie dużo jadło. Mogą to być 2 łyżeczki, a czasem naprawdę śladowe ilości. Zdarzy się, że przewróci czy wyrzuci miseczkę, wypluje posiłek czy całkowicie odmówi spróbowania. Są to naturalne zjawiska, na które należy maluszkowi pozwolić – to również stanowi element poznawania jedzenia! Dlatego tak ważne są empatia i cierpliwość rodziców podczas pierwszych prób jedzenia dziecka. Nerwowość, pośpiech i złość z pewnością będą przez nie odczuwane, co sprawi, że posiłki nie będą mu się kojarzyły z czymś przyjemnym i mogą wzbudzać stres. Warto więc zadbać o odpowiednią, spokojną atmosferę.
Ważne informacje: Zaleca się kontynuację karmienia piersią podczas wprowadzenia pokarmów uzupełniających. Karmienie piersią powinno trwać tak długo, jak jest to pożądane przez matkę i dziecko. Karmienie piersią jest najlepsze dla dziecka.
Bibliografia:
H. Szajewska, P. Socha, A.Horvath i in. Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, str.810, [online] https://ptghizd.pl/cm/uploads/2021/04/smp_01_2021_zasady_zywienia_zdrowych_niemowlat.pdf, dostęp: 11.10.2023
