Melisa lekarska - ukoi nerwy

Melisa lekarska (Melissa officinalis) – to roślina pochodząca z wschodniej części Morza Śródziemnego, z powodzeniem uprawiana w wielu europejskich krajach, oraz w Azji, Afryce i obu Amerykach. Najlepiej rośnie w glebie wilgotnej, lekko kwaśnej do lekko zasadowej. Lubi stanowiska słoneczne, ale dobrze rośnie również w półcieniu.
Melisa osiąga wysokość od 60 cm do 1 metra. Jest byliną z rodziny wargowych. Jej liście są koloru jasnej zieleni, natomiast kwiaty niebiesko-białe, żółto-białe lub biało-liliowe. Z daleka można poznać melisę po zapachu, który jest zbliżony do zapachu cytryny.

Melisę można uprawiać na działce, oraz w doniczce. Jeśli roślina ma być uprawiana w gruncie to jej nasiona należy wysiać i zostawić w pomieszczeniu około 8 do 10 tygodni przed ostatnią datą wiosennych przymrozków. Nasiona melisy lekarskiej potrzebują światła do kiełkowania, więc należy je sadzić na głębokość nie większą niż 6mm. Po około 10 dniach na powierzchni ziemi zaczynają się ukazywać pierwsze roślinki, które można przesadzić do gruntu, po niebezpieczeństwie przymrozków. Można również wynieść doniczki na zewnątrz bez przesadzania. Należy jednak pamiętać, aby zachować odpowiednie odległości między rosnącymi w doniczce roślinkami.

Świeże liście melisy lekarskiej, powinno się zbierać na początku kwitnienia – czyli w  lipcu. Najlepsze są młode listki zebrane wczesnym rankiem. Zebrane listki rozkłada się cienką warstwą w cieniu i suszy w temperaturze do 30 stopni Celsjusza. Można  też suszyć  całe rośliny w przewiewnym miejscu. Po wysuszeniu otrzymany susz umieszcza się w szczelnie zamkniętych słoikach. Liście melisy lekarskiej można również zamrażać w kostkach lodu.

Melisa lekarska zawiera do 0,3% olejku lotnego, w którym znajdują się między innymi cytral (składnik olejków eterycznych), cytronelol (składnik olejków eterycznych, występuje m. in. w liściach  cytryny, pomarańczy, geranium) i geraniol (występuje w olejkach eterycznych), około 5% skondensowanych garbników, związki trójterpenowe, kwasy organiczne i substancję gorzką.

W ziołolecznictwie melisa stosowana jest głównie ze względu na jej działanie uspokajające (obniża silnie próg wrażliwości ośrodkowego układu nerwowego). Zalecana jest w stanach ogólnego pobudzenia nerwowego, „kołatania” serca, w przypadku bezsenności, neurastenii (postać nerwicy), wyczerpaniu nerwowym i przy bólach pochodzenia nerwowego. Ze względu na jej przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe właściwości zaleca się picie naparu z melisy przy takich dolegliwościach jak: nieżyt przewodu pokarmowego, brak apetytu, problemy trawienne, szczególnie w przypadkach, gdy wydzielanie żółci jest wstrzymane na tle nerwowym, oraz mdłości i bóle kolkowe. Dzięki swoim właściwościom przeciwtarczycowym melisa lekarska jest używana u pacjentów z nadczynnością tarczycy. Ponadto herbatkę z melisy podaje się kobietom w czasie menstruacji, jeśli akurat w tym czasie, zdarzą im się kryzysy nerwowe. Sporadycznie stosuje się ją również w przypadku nie trzymania moczu, oraz jako pierwszą pomoc na skaleczenia i ugryzienia owadów. Jest również dobra na obniżanie gorączki.  
Melisa lekarska działa skutecznie na opryszczki i zapobiega powstawaniu nowych, więc jest częstym składnikiem kremów przeciw opryszczce.

Właściwości melisy wykorzystuje się w różnych formach. Do najczęściej stosowanych należą:
- napar – około 10 g ziela zalać szklanką wrzącej wody i pić 2 – 4 razy dziennie (obecnie można kupić saszetki z suszem z melisy) – pomaga na depresje, wyczerpanie nerwowe, niestrawność, mdłości, przeziębienie,
- nalewka winna – 50 g suszonej melisy zalać 1 litrem białego wina na 48 godzin, pić po dwie łyżki przy dolegliwościach nerwicowych, żołądkowych lub miesiączkowych, przy migrenach i bezsenności,
- kompres - używać kompresów nasączonych naparem dla złagodzenia bolesnych opuchnięć, np. w czasie skazy moczanowej.
- maść - używać na opryszczki, ugryzienia owadów (działa odstraszająco na owady)

Melisa jest również używana w kuchni. Listkami świeżej melisy przyprawia się zupy owocowe, sosy ziołowe i majonezowe, sałaty, ryż, marynaty, grzyby, jaja i mięsa. Dodaje się je również do koktajli i twarożków.


Źródło: I. Gumowska "Ziółka i my", http://zielnik.herbs2000.com/ziola/melisa_l.htm