Lipa - trochę zapomniana, ale cenna

Gościu, siądź pod mym liściem, a odpoczni sobie!

Nie dójdzie cię tu słońce, przyrzekam ja tobie, (…)

Z mego wonnego kwiatu pracowite pszczoły

Biorą miód, który potym szlachci pańskie stoły.[1]

Czymże więc tak naprawdę jest lipa, której nawet Jan Kochanowski poświęcił jedną ze swoich fraszek?

Lipa – to drzewo nieodzownie związane z polskim, wiejskim krajobrazem. Bardzo często, do dnia dzisiejszego, przy starych domach rosną piękne wiekowe lipy, rozsiewając wokół swój wyjątkowy zapach.

W Polsce rosną dziko dwa gatunki tego drzewa – lipa drobnolistna i lipa szerokolistna. Wszystkie gatunki są bardzo wysoko miododajne i długowieczne.

Lipa drobnolistna (Tilia cordata) jest drzewem  osiągającym wysokość około 30 m. Liście ma drobne, od spodu szare, kwitnie w czerwcu i lipcu. Kwiaty mają żółtobiały kolor, intensywnie pachną. Kwiatostan tworzy od 3 do 11 kwiatków. Szypułka kwiatostanu zrośnięta jest z błoniastą, jasnozieloną, lancetowatą podsadką kwiatową, która stanowi aparat lotny do rozsiewania owocostanów. Owocem jest skórzasty, jednonasienny orzeszek, o cienkiej łupinie i jajowatym kształcie.

Kwiaty lipy zbiera się w suche i upalne dni, gdy drzewa pachną najpiękniej. Należy zwrócić uwagę  na miejsce gdzie rosną lipy, z których chcemy zebrać kwiaty. Te znajdujące się blisko dróg i ulic nie nadają się do zbioru, ze względu na zanieczyszczenia. 

Po zebraniu kwiaty należy wysuszyć. Suszymy rozłożone na gazie, lub papierach, w cieniu, w temperaturze nie przekraczającej 40 stopni Celsjusza. Wysuszone powinny zachować miodowy zapach i żółtobiały kolor.

W kwiatach lipy drobnolistnej znajdują się flawonoidy (pochodne kwercytyny, kemferolu i akacetyny), kwasy organiczne, olejek eteryczny, trójterpeny, fitosterole, śladowe ilości śluzu i garbnika.

Kwiat lipy stosowany jest jako środek uspokajający, zwłaszcza po długotrwałym zmęczeniu wysiłkiem umysłowym, w stanach napięć i pobudzenia, oraz  ułatwia też zasypianie. Ale przede wszystkim jest znany jako środek napotny w przeziębieniu i innych chorobach przebiegających z podwyższoną temperaturą ciała (zwiększa wrażliwość gruczołów potowych na bodźce przesyłane przez nerwy współczulne). Picie herbaty lipowej zalecane jest przy grypach, anginach, oraz zaflegmieniu dróg oddechowych (np. w zapaleniu oskrzeli). Ma też działanie żółciopędne, wzmaga wydzielanie soku żołądkowego, ułatwia trawienie i przyswajanie pokarmów, oraz wykazuje łagodne działanie przeciwzapalne. Picie naparów jest również wskazane przy migrenie, zawrotach głowy, biegunkach, miażdżycy i cukrzycy.

Przez pszczelarzy miód lipowy, uważany jest za jeden z najlepszych. Cechuje się jasną barwą, charakterystycznym zapachem przypominającym zapach kwiatu lipy oraz smakiem lekko ostrym. Właśnie ten smak lekko szczypiący w język jest znakiem rozpoznawczym tego gatunku miodu. Miód lipowy, podobnie jak napar z kwiatów lipy zalecany jest do stosowania podczas przeziębienia, gorączki oraz w celu „ukojenia” nerwów.

Kwiat lipy, jak zresztą większość ziół wykorzystywany jest również w kosmetyce. Jest składnikiem wielu kremów, maseczek czy lotionów. Można także przyrządzić z niego kąpiel, która działa regenerująco i uspokajająco na nasz organizm.

W lecznictwie ludowym stosowano liście i korę lipy w chorobach oczu, a w przeszłości Słowianie i Germanie traktowali wiekowe lipy jako drzewa święte.

Źródło: I. Gumowska "Ziółka i my"