Dlaczego wyznaczanie dziecku granic jest tak ważne?

Reguły stanowią istotną rolę w procesie nauczania oraz odkrywania świata, lecz jest jeden warunek, rodzice/opiekunowie muszą  je przedstawić w sposób jednoznaczny, aby nie wynikły jakieś nieporozumienia.

Przykład: Jaś (5 l.) dokucza swojej siostrze. Mama prosi Jasia już po raz kolejny aby przestał „Jasiu uspokój się.”, „ Jaś ile razy mogę powtórzyć .”, „ Jasiek czy ty nie rozumiesz co się do Ciebie mówi?”. 

Rozwiązanie: Wszystkie te komunikaty nie są jednoznaczne – Jaś potrzebuje jasnego  komentarza: „ Nie wolno, nie możesz robić krzywdy swojej siostrze, jest jej przykro i bardzo ją to boli, na pewno nie chciałbyś, aby ona ciebie w ten sam sposób potraktowała, zastanów się. Dziecku trzeba wyjaśnić „dlaczego”, „po co” i  „na co”.

Granice tworzą relacje przyczynowo - skutkowe

Dzieci uczą się bardzo szybko i są znakomitymi obserwatorami, bardziej niż to, co się do nich mówi docierają ich własne doświadczenia. Dzieci już od czasów niemowlęcych są badaczami tego świata,  przyglądają się uważnie i przyswajają relacje przyczynowo-skutkowe, które świetnie wykorzystują w późniejszym okresie dorastania. Jeśli granice nie zostaną odpowiednio przekazane i konsekwentnie stosowane już czterolatek będzie potrafił doskonale osiągnąć swój cel. Wyznaczenie granic, reguł daje dzieciom poczucie bezpieczeństwa i uczy wyciągać odpowiednie wnioski

Przykład: czteroletni chłopiec – uczęszcza do przedszkola, ranne wstawanie i ubieranie się nie jest jego mocną stroną, mama dotychczas pozwalała na przygotowanie się do wyjścia przy oglądaniu bajek. Jednak w ostatnim czasie ubieranie się stanowi koszmar dla mamy. Nie może się doprosić dziecka, aby szybciej się ubrało, bo muszą już wychodzić. Mama pogroziła chłopcu, że jak nie zacznie się ubierać, wyłączy telewizor. Oczywiście dziecko płacze, histeryzuje itp. Mama się poddaje i włącza ponownie TV. Czy ta postawa daje dziecku poczucie bezpieczeństwa i tego, że to rodzice rządzą i podejmują decyzje w domu? Na pewno NIE – dziecko czuje się wygrane, lecz w głębi duszy jego psychika odczuwa lęk. Natomiast można tą sytuacje zupełnie inaczej rozwiązać.  Rozwiązanie: Matka mówi do chłopca, jeśli nie zaczniesz się szybciej ubierać to wyłączymy telewizor i już nie będziesz oglądał. W tej sytuacji dziecko również płacze, lamentuje, wpada w złość, lecz widzi, że to nie robi na mamie żadnego wrażenia i się zaczyna szybko ubierać, aby móc oglądać.

Przedstawiłam sytuację, którą można rozwiązać na dwa sposoby, gdzie drugi jest o wiele lepszy – konsekwencja i upór w wyznaczaniu zasad  są dla dziecka bardzo ważne, przekazują jasny komunikat i wszelkie niezbędne informacje do wyciągnięcia odpowiednich wniosków. Dziecko będzie wtedy odczuwało, że mama jednak wie najlepiej co dla niego dobre, chociaż nigdy się do tego nie przyzna.

Granice wyznaczają zachowania, relacje międzyludzkie

Każdy człowiek, nie tylko dziecko potrzebuje wyznaczenia pewnych norm, zasad jakie obowiązują w danym otoczeniu. Jeśli dobrze oznaczymy ścieżkę życia naszemu dziecku, nauczy się jak traktować inne osoby, w jaki sposób rozwiązywać problemy, aby nie zbłądzić czy też wpaść w tarapaty.

Dziecko, które jest świadome zasad i granic jakie wymaga świat czuje się w nim o wiele lepiej, bezpieczniej, stabilniej, wie czego może się spodziewać.

Przykład:  Czteroletnia Kasia przeszkadza rodzicom w rozmowie. Rodzice pomimo ważnej rozmowy, odstawiają wszystko na bok  i poświęcają całą uwagę dziecku. Czy to jest dobre rozwiązanie? Niestety nie.

Rozwiązanie: Kasia jeśli rodzice nie wyznaczą jej wyraźnych granic, nie powiedzą czego od niej oczekują, jak powinna się zachowywać, nadal będzie przeszkadzać. Ona nie umie czytać w myślach rodziców. Musi dostać wyraźną informację jak trzeba się zachować, aby zrozumiała swój błąd.

Kolejny przykład dla starszych dzieci: Nastoletnia Asia chce pożyczyć od rodziców samochód, ponieważ musi odwieźć koleżance książki. Mama się zgadza, ale pod jednym warunkiem, ma przyjechać o 19, ponieważ o 20 ma bardzo ważne spotkanie, na którym musi być i potrzebuje samochodu. Niestety Asia nie dotrzymuje obietnicy i przyjeżdża w rezultacie o 20:30.

Rozwiązanie: Jak może zareagować mama: oczywiście może powiedzieć, że się spóźniła i wygłosić monolog na temat zaufania, współpracy. Takie zachowanie nie przyniesie oczekiwanego skutku wobec dziecka, ponieważ Asia zauważy, że nie ponosi konsekwencji za swój błąd. Drugi sposób: mama może stanowczo powiedzieć: „to był ostatni raz, do końca miesiąca nie pozwolę Ci wziąć samochodu”. Takie rozwiązanie jest dobre, ponieważ Asia ponosi konsekwencje i raczej już tego samego błędu nie popełni.

 Granice a prawidłowy rozwój

Wyznaczenie granic młodemu człowiekowi wpływa na jego prawidłowy rozwój. Wraz z wiekiem dziecka granice muszą zostać zmodyfikowane, dostosowane do potrzeb i rozwoju dziecka (o innej godzinie pozwalasz się położyć spać pięciolatkowi, a o innej dziesięciolatkowi). Odpowiednie reguły uczą dzieci odpowiedzialności, szacunku, ponoszenia konsekwencji.

Przykład: Beata, prosi rodziców, aby mogła wyjść z przyjaciółmi na imprezę i wrócić o godzinę później niż zwykle. Rodzice godzą się na takie rozwiązanie pod pewnym warunkiem. Musi wrócić punktualnie. Jeśli coś się ma wydarzyć musi o tym poinformować, w przeciwnym razie wrócą do poprzedniej godziny. Musi udowodnić rodzicom, że jest gotowa do wracania o późniejszej godzinie. W tej sytuacji rodzice postawili wyraźne granice, dziecko jest już na tyle dojrzałe, aby mogło samo zdecydować jaka drogą podążyć - wytyczenie  granic daje poczucie własnego wyboru.

Granice – ważne aby były odpowiednie

• Granice zbyt restrykcyjne - zbyt mała swoboda, by testować i odkrywać.  Efekty – źle wpływa na proces nauki oraz poczucie odpowiedzialności, jednocześnie prowokuje dziecko do buntu, chce ono uzyskać trochę więcej swobody.

• Granice zbyt szerokie - zbyt duża swoboda, by testować i odkrywać. Efekty – ujemnie wpływa na wyniki w nauce i poczucie odpowiedzialności, prowokuje nadmierne testowanie, nie daje poczucia bezpieczeństwa.

• Granice niestabilne - nietrwała wolność. Efekty – ujemnie wpływa na wyniki w nauce i poczucie odpowiedzialności, prowokuje testowanie i odkrywanie.

• Granice zrównoważone – wolność oparta na odpowiedzialność. Efekty – składnia do nauki i poczucia odpowiedzialności, uczy współpracy.

Granice oparte na nadmiernej, niedostatecznej lub zmiennej kontroli ograniczają prawidłowy rozwój, zdrowe odkrywanie świata, uczenia się nowych umiejętności. Granice zrównoważone dają  pozytywne szanse na prawidłowy rozwój, możliwość odkrywania  i zdobywania nowych doświadczeń. Wyznaczajmy dzieciom jasne i konkretne reguły, którymi będą podążać.

Autor: Pani Anna Radwańska, pedagog.