Witam serdecznie
i uprzejmie wyjaśniam.
Pisząc o indywidualnym toku miała Pani zapewne na myśli indywidualne nauczanie, które organizowane jest dla dzieci posiadających orzeczenie poradni psychologiczno – pedagogicznej o potrzebie takiego nauczania ze względu na stan zdrowia, który uniemożliwia lub znacznie utrudnia dziecku uczęszczanie do szkoły. Zajęcia odbywają się wówczas generalnie w domu ucznia i nauczyciele tam przyjeżdżają. W opisywanym przez Panią przypadku nie ma powodu, żeby obejmować dziecko indywidualnym nauczaniem. Kontakt z rówieśnikami jest tu nie do przecenienia i jeśli dziecko może do szkoły chodzić, wystarczy jedynie stosownie do jego indywidualnych potrzeb udzielić mu wsparcia.
Zapewnienie właściwej realizacji kształcenia, w tym poprzez dostosowanie treści, metod i organizacji nauczania do możliwości psychofizycznych i potrzeb edukacyjnych uczniów oraz umożliwienie korzystania z pomocy psychologiczno-pedagogicznej i specjalnych form pracy dydaktycznej, należy do zadań odpowiednio przedszkola, szkoły czy placówki, do której uczęszcza dziecko/uczeń.
Kwestie związane z zapewnieniem dzieciom, w tym przewlekle chorym, odpowiednich warunków podczas pobytu w przedszkolu, szkole czy placówce, należą do obowiązków dyrektora. Dyrektor odpowiednio przedszkola, szkoły i placówki m.in. sprawuje opiekę nad uczniami oraz stwarza warunki do ich harmonijnego rozwoju psychofizycznego poprzez aktywne działania prozdrowotne.
Jeśli wśród uczniów jest dziecko przewlekle chore, a cukrzyca jest właśnie choroba przewlekłą, dyrektor przedszkola, szkoły oraz placówki powinien podjąć szereg działań. Dyrektor przede wszystkim zobowiązany jest przygotować kadrę pedagogiczną i innych pracowników do pracy z dzieckiem przewlekle chorym oraz stałego udzielania pomocy i wsparcia tak, aby zapewnić mu optymalne warunki pobytu. W tym celu powinien:
- § pozyskać od rodziców ucznia szczegółowe informacje na temat jego choroby oraz wynikających z niej ograniczeń w funkcjonowaniu;
- § zobowiązać nauczycieli do pozyskania wiedzy na temat choroby ucznia, m.in. poprzez analizę publikacji z serii „One są wśród nas”;
W ww. serii publikacji wydanej w roku 2008, znajduje się m.in. część pt.: „Dziecko z cukrzycą w szkole i przedszkolu”. Publikacje te, adresowane do nauczycieli i opiekunów, zawierają praktyczne informacje, opracowane przez lekarzy specjalistów w danych dziedzinach, na temat postępowania z chorym dzieckiem na terenie przedszkola i szkoły.
Dzięki tym publikacjom nauczyciel może poznać istotę choroby, jej skutki oraz wpływ na funkcjonowanie społeczne, emocjonalne i intelektualne dziecka, jego samopoczucie, nastrój i możliwości uczenia się. Może także dowiedzieć się w jaki sposób te informacje o dziecku i jego chorobie powinien uwzględnić w swojej pracy. Publikacje te mogą być zatem traktowane jako materiały pomocnicze, wspierające nauczycieli w codziennej pracy z dzieckiem przewlekle chorym.
W roku 2009 seria została przekazana do szkół i placówek oraz opublikowana na stronie internetowej Ministerstwa Edukacji Narodowej, Ministerstwa Zdrowia, Kancelarii Prezesa Rady Ministrów i Centrum Pomocy Psychologiczno – Pedagogicznej (obecnie Ośrodka Rozwoju Edukacji).
- § zorganizować szkolenie kadry pedagogicznej i pozostałych pracowników przedszkola, szkoły i placówki w zakresie postępowania z chorym dzieckiem oraz opracować procedury postępowania w stosunku do każdego chorego ucznia w porozumieniu z pielęgniarką szkolną lub lekarzem, wspólnie z pracownikami przedszkola, szkoły i placówki, zarówno w codziennej pracy, jak i w przypadku zaostrzenia objawów czy ataku choroby;
Procedury te mogą uwzględniać m.in. przypominanie lub pomoc w przyjmowaniu leków, wykonywaniu pomiarów poziomu cukru, regularnym przyjmowaniu posiłków, sposób reagowania itp. Powinny też określać formy stałej współpracy z rodzicami (opiekunami) tego dziecka oraz zobowiązanie wszystkich pracowników przedszkola/szkoły/placówki do bezwzględnego ich stosowania.
- § wspólnie z nauczycielami i specjalistami zatrudnionymi w przedszkolu, szkole i placówce dostosować formy pracy dydaktycznej, dobór treści i metod oraz organizację nauczania do możliwości psychofizycznych tego ucznia, a także objąć go różnymi formami pomocy psychologiczno-pedagogicznej;
W rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach uczniów przewlekle chorych wskazuje się jako szczególnie wymagających objęcia pomocą psychologiczno-pedagogiczną.
- § podjąć starania w celu zorganizowania profilaktycznej opieki zdrowotnej nad uczniami, poprzez nawiązanie współpracy z podmiotami, które na podstawie umów z Narodowym Funduszem Zdrowia realizują świadczenia opieki zdrowotnej finansowane ze środków publicznych oraz udostępnienie gabinetu profilaktyki i pomocy przedlekarskiej na terenie szkoły;
W istniejącym stanie prawnym szkoły, nie posiadają stosownych uprawnień do realizacji zadań z zakresu opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą. Wyjątek stanowią świadczenia profilaktycznej opieki zdrowotnej realizowane przez pielęgniarkę środowiska nauczania i wychowania lub higienistkę szkolną.
Świadczenia opieki zdrowotnej realizowane są:
a. przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej na podstawie deklaracji wyboru złożonej przez rodziców/ prawych opiekunów;
b. pielęgniarkę podstawowej opieki zdrowotnej – w odniesieniu do dzieci do lat 6 – na podstawie deklaracji wyboru złożonej przez rodziców/ prawych opiekunów;
c. przez pielęgniarkę środowiska nauczania i wychowania lub higienistkę szkolną – w odniesieniu do dzieci uczęszczających do szkół.
Lekarz oraz pielęgniarka podstawowej opieki zdrowotnej sprawują profilaktyczną opiekę zdrowotną w miejscu określonym w umowie z Narodowym Funduszem Zdrowia o udzielaniu świadczeń zdrowotnych (w zakładzie podstawowej opieki zdrowotnej lub innym miejscu praktyki zawodowej). Pielęgniarka środowiska nauczania i wychowania czy higienistka szkolna realizuje świadczenia profilaktycznej opieki zdrowotnej w znajdującym się na terenie szkoły gabinecie profilaktyki i pomocy przedlekarskiej. Należy jednak mieć na względzie, że pielęgniarka nie jest pracownikiem szkoły, a jedynie na terenie szkoły realizuje świadczenia profilaktycznej opieki zdrowotnej na podstawie kontraktu z Narodowym Funduszem Zdrowia.
W odniesieniu do uczniów chorych na cukrzycę, zadania pielęgniarki szkolnej obejmują: pomoc uczniom w oznaczaniu glikemii za pomocą gleukometru i wstrzyknięciach insuliny, obsłudze pompy insulinowej, postępowanie w czasie hipoglikemii (łącznie z podaniem glukagonu), udostępnianie uczniom gabinetu celem dokonywania wstrzyknięć insuliny oraz edukacji w zakresie samoopieki.
W opiece nad dzieckiem z cukrzycą w szkole pielęgniarka pełni wiodącą rolę, jednak warunkiem powodzenia podejmowanych działań jest ścisła współpraca pielęgniarki z rodzicami, lekarzem sprawującym opiekę zdrowotną nad dzieckiem, dyrektorem szkoły oraz nauczycielami. Oprócz pielęgniarki, specjalistyczne zabiegi (bieżąca kontrola poziomu cukru we krwi za pomocą glukometru oraz podawanie insuliny w formie wstrzyknięć podskórnych lub wlewów przy użyciu pompy insulinowej) może wykonywać również inna osoba - samo dziecko, rodzic, nauczyciel - która odbyła specjalistyczne przeszkolenie w tym zakresie (posiadanie wykształcenia medycznego nie jest wymogiem koniecznym), która z własnej woli wyrazi na to zgodę. Należy jednak mieć na względzie, że w aktualnym systemie ochrony zdrowia oraz istniejącym stanie prawnym placówki oświatowe (m.in. przedszkola, szkoły), nie posiadają stosownych uprawnień do realizacji zadań z zakresu opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą. Nauczyciel zatem pełni jedynie rolę wspierającą i może służyć pomocą w nagłych sytuacjach. Odpowiedzialność za prawidłowe leczenie spoczywa głównie na rodzicach i zespole leczącym dziecko.
Należy jednak wyraźnie podkreślić, że w sytuacji, gdy w przedszkolu, szkole i placówce nie ma pielęgniarki lub higienistki szkolnej, profilaktyczna opieka zdrowotna nad uczniami musi być zorganizowana w innej formie. Nieuzasadniona jest bowiem sytuacja, gdy uczeń, którego stan zdrowia pozwala na uczestniczenie w zajęciach w szkole, nie może liczyć na pomoc nauczycieli, czy pracowników obsługi i jest zdany tylko na siebie. Zaangażowanie wszystkich pracowników w pomoc choremu uczniowi oraz współpraca z jego rodzicami w tym zakresie, gwarantuje mu prawo do realizacji obowiązku szkolnego w integracji z rówieśnikami.
W uzasadnionych przypadkach dla uczniów przewlekle chorych mogą być organizowane klasy terapeutyczne. Liczba uczniów w klasie terapeutycznej wynosi do 15. Ten rodzaj pomocy, z uwzględnieniem wskazań lekarza dotyczących wymagań zdrowotnych dziecka, organizuje się na podstawie opinii wydanej przez poradnię psychologiczno-pedagogiczną. Opinia ta ma na celu poinformowanie m.in. dyrektora szkoły o zakresie potrzebnej dziecku pomocy medycznej oraz wskazanie warunków, których spełnienie poprawi komfort psychiczny ucznia (istotna może być np. liczebność oddziału, do którego ten uczeń uczęszcza, usytuowanie oddziału w budynku szkolnym, lub wyposażenie szkoły w „sprzęt” dostosowany do potrzeb zdrowotnych ucznia). Może również zawierać wskazanie do uczęszczania dziecka do klasy integracyjnej, w grupie uczniów pełnosprawnych.
Jak wykazano powyżej, obecny stan prawny umożliwia zapewnienie dziecku przewlekle choremu pomocy i wsparcia w procesie kształcenia i wychowania w przedszkolach, szkołach i placówkach oświatowych. Wiodącą rolę w zapewnieniu właściwych warunków pobytu dziecka przewlekle chorego w przedszkolu, szkole i placówce ma dyrektor, który jest upoważniony do podejmowania czynności określonych w przepisach w porozumieniu ze swoim organem prowadzącym. Należy jednak podkreślić, że dopiero współpraca pomiędzy szkołą i rodzicami dzieci przewlekle chorych, przy wykorzystaniu wsparcia ze strony pracowników ochrony zdrowia, może doprowadzić do wypracowania rozwiązań, uwzględniających potrzeby konkretnych uczniów i możliwości organizacyjne szkoły. W tworzeniu lokalnych koalicji na rzecz dzieci z cukrzycą pomocne mogą być również organizacje pozarządowe.
Pozdrawiam
Zbigniew Włodkowski
